Klişeleştirilemez Bir Başyapıt : Kürk Mantolu Madonna

"Ah Kürk Mantolu Madonna, Kürk Mantolu Madonna... Neden Kürk Mantolu Madonna'sın sen?"

(Çok önemli not: Kitabı henüz okumamış olanlar için kitaptan spoiler verdiğim paragrafın başına ve sonuna * işareti koyuyorum, lütfen dikkate alınız. Spoiler kötü şeydir efenim. Maruz kalmanızı hiç istemem.)

Sabahattin Ali'nin dev eseri Kürk Mantolu Madonna isimli kitabı ne zaman görsem hep bu soru gelirdi aklıma. Adı neden Kürk Mantolu Madonna'ydı ve neden böylesine çığır açıcı bir şekilde insanlar tarafından kahvenin yanına meze yapılıyordu? Neden kahve nesnesiyle klişeleştiriliyordu?

Elbette başlıkta da yazdığım üzere bu kitabın klişeleştirilemez bir başyapıt olduğunu tekrar etmek isterim. Fakat okuduktan sonra henüz okumamış bir insan için adı kalıplaşmış ve derinliği merak edilmeyen bir nesne haline getirilmesine katlanamadım-ki okumadan evvel de kültürel anlamda hava atma unsuru haline getirilmesinden çok fazla rahatsız oluyor ve bir türlü elime alıp okumuyordum. Birileri tarafından sık sık gözüme sokulan şeylerle karşılaştığımda geri adım atmaya başlıyorum. İster ön yargı deyin isterseniz de bir kitabı okumadan önce içime sindirmem gerektiğini anlayın. Ne düşünüyorsanız hakkınız var. Ama unutmayın ki ön yargı kötü olabileceği gibi iyi de olabilir. Bir kitabı ellerimin arasına almadan önce bir süre boyunca uzaktan gözlerim. Öyle öyle içime sindirir ve bir gün uyandığımda o kitabı alma isteğiyle dolup taşarım. Hatta bu kitabı almaya gittiğimde sonradan kendime çok güldüğüm bir anıya sahip bile oldum. 

İşte o gün!

Şöyle ki gittiğim kitapçıda bu kitaptan en az 500 tanesinin devasa vitrinin önüne üst üste ve yan yana olmak kaydıyla dizilmiş olduğunu gördüm. Olduğum yerde dikilip kaldım. Yaklaşık yarım saat süresince hangisinin bana ait olması gerektiğine karar veremedim. Dışarıdan bana bakan insanlar muhtemelen deli olduğumu falan zannetti. Sonunda aralardan bir tanesini diğerlerini devirmemeye gayret ederek çıkarıp aldım. O an ellerimle sıkıca kavradığım kitabın her sayfasının benim gözlerim tarafından okunsun diye basıldığını hissettim. Artık Harry Potter'ın asasını seçerken yaşadığı hissi anlayabiliyordum. "O kadar da değil!" dediğinizi duyar gibiyim. Evet, hepsi aynı diyeceksin ama değil. Daha önce bir kitabı o kadar sürede seçtiğimi hatırlamıyorum. Her ne kadar kararsızlıkta ödül alabilecek bir insan olsam da!

İçinde kendi karakterinize dair bir şeyler bulamadığınız bir kitaba ne kadar bağlanabilir ve sevebilirsiniz bilmiyorum ama bir bağlılık hissettiğiniz kitaplar sizi bir ömür boyu tesiri altına alacaktır. Gizemli halleriyle içimde uyuyan Raif Efendi'yi hasta yatağından kaldırmış bir kitaptan bahsetmek istiyorum size. Öyle ki uzun bir süre tesirinden kurtulamadım ve kurtulma ihtimalim yok. Bir öğle vakti başlayıp sabah ışığında bitirdim Raif Efendi'yi okumayı. Ama anlamayı bir türlü bitiremiyor ve yeniden okuyup yeniden anlamak istiyorum. 

*Sürekli gittiği sergide o tabloyu hayran hayran saatlerce izlemesi, gençliğindeki toyluğu, yaşlılığındaki sıradanlığı bir günde yaşadım. Sanki onunla birlikte o yaşta o soğuk sokaklarda koşuyordum. Bir serüvendi hayat. Onunla birlikte nefes nefese kalıyor onunla birlikte bitap düşüyor yataktan çıkamıyordum. Onunla birlikte insanlardan çekiniyor ve üzerime yığdıkları her şeyi itirazsız kabul ediyordum. Onunla birlikte her gün saatlerce oturup o tabloya bakıyordum, bıkmadan usanmadan, bile isteye, keyfe keder. Onun içinde yaşıyordum ya da o benim içimde hastalıklı bir yaşam sürüyordu. Sabaha kadar asla elimden bırakmak istemedim. Kitap bittiğinde ise son sayfaya dakikalarca baktım. Kitabın arka kapağını kapatamadım. Bir süre sonra kapatıp vedasızca yastığımın yanına bıraktım, elimi üstünden çekemedim, ayrılamadım. O kitap kokusunun içine atlayıp her sayfanın içinde bulundum. Bütün sokakları, o tabloyu, gazinoyu, hakiki Madonna'yı gördüm ve söylediklerini onun sağlam kadınsı ses tonundan duydum. O kadında kendimi buldum. Ne kadar da sağlam ve abartısız cümleler kuruyordu. Hayran kaldım. Fakat Maria'nın o sert tavırlarının altında Raif Efendi'ye duyduğu derin sevginin de içinde birikip çığ olduğunu fark etmemek mümkün değildi.* 

Bu nasıl bir serüvendi, nasıl bir hakikatti! İçimde an be an bir taht yarattı sanki Raif Efendi, Madonna ve nihayetinde Sabahattin Ali... Bana çok farklı bir şey kattı. Bir günde alt üst edip yeniden yoğurdu. Bütünlüğümü vaat etti bana. Haftalarca yanımdan ayıramadım, hakkında düşünmekten başka bir kitap okuyamadım. Bağlanıyorum. Bağlandım. Kopamıyorum. Sonra fark ettim ki asla kopamam. Bu yüzden kitaplıktaki yerine yerleştirdim. Önünden her geçtiğimde içinde barındırdığı hayata sımsıkı sarılmak istiyorum.

Sadece kitap.

Tam olarak bu paragrafın başında iken kitabı tam da öyle bir sıkılıkla tutup kavrıyorum. Bütün yaşananları ellerimin arasında tuttuğumu hissedebiliyorum. Az evvel ilk sayfasına baktım. Raif Efendi hakkında, Kürk Mantolu Madonna hakkında söyleyebileceğim her şey Sabahattin Ali tarafından ilk cümleden itibaren yazılmış halde duruyor. Her ne kadar yüzlerce sayfa daha devamı olsaydı da okusaydım dememe rağmen kabul ediyorum ki eksiği de yok fazlası da. O kadar salt bir anlatım mevcut ki! Dahasını anlatmaya ben dahil kimsenin gücü yetmez. İşte bu nedenle benim bu kitap hakkında söyleyebileceklerim sadece bana yaşattıklarıyla alakalı olabilir. Yoksa bütün sayfaları bir bir buraya yazmak zorunda kalırım. Hele ki Raif Efendi'ye karşı duyduğum dayanılmaz ilgi ve alakayı hesaba katarsak sahiden bütün sayfaları yazmak gerekir.

Eşi benzeri olamayacak 160 sayfalık bir roman. İçime işledi. Bir insanın içine işleyebilecek en güzel şeydir kitap. Hele ki bu Kürk Mantolu Madonna'ysa! Tam zamanımda okudum ben. Zamanın geldiyse sen de oku. Okuduysan tekrar oku. Her okurun yaşaması gerektiğine inanıyorum bu kitabı. (Baştaki sorumun cevabını da öğrendim elbette.)

Ah Maria...